Plan van de Arbeid
De economische depressie die in 1929 intrad, hield volgens Hendrik de Man een speciale uitdaging voor het socialisme in : hoe de crisis van het kapitalisme omzetten in een omwenteling ervan? In zijn ogen was er dringend behoefte aan een concreet plan om de vigerende productie-ordening op structurele wijze, d.w.z. via een echte socialisatie, om te vormen en om tegelijkertijd de economische recessie te beëindigen. Bovendien had hij in Duitsland meegemaakt hoe een defensief optreden van de sociaal-democratie de weg had geëffend voor het nationaal-socialisme. In plaats van de opbouw van een breed antikapitalistisch front was de beweging zich blijven beperken tot haar klassieke steunpunt, de industriearbeiders. Als het socialisme de macht wou veroveren, diende het ook aansluiting te zoeken bij de middenstand.
Het Plan van de Arbeid dat De Man voor België uitwerkte, beoogde een structurele omvorming van het economische systeem – de uitbouw van een gemengde economie – met de nationalisatie van het krediet en de gemonopoliseerde industrieën als sleutelelement. Deze structurele omvorming zou uitzicht bieden op een actieve conjunctuurpolitiek waarmee de werkloosheid kon worden beëindigd en de economische groei en welvaart konden worden opgevoerd. Samen met enkele politieke structuurhervormingen zou het Plan op die wijze de basis leggen voor een waarachtige economische en sociale democratie. Naast het nationale karakter was de drijfveer van het algemeen belang opvallend. Tegen het monopoliekapitalisme hoorde een “Front van de Arbeid” , bestaande uit alle slachtoffers van de crisis, dus niet enkel arbeiders, maar ook boeren en middenstanders, in het geweer te worden gebracht.
Tussen maart 1935 en maart 1938 heeft De Man achtereenvolgens deel uitgemaakt van de regering – Van Zeeland I, waarin hij bevoegd was voor Openbare Werken en Opslorping van de Werkloosheid en van de regeringen – Van Zeeland II en Janson, waarin hij de portefeuille van Financiën bekleedde. Met betrekking tot het Plan van de Arbeid kon deze ministeriële carrière slechts een beperkt succes worden genoemd. Weliswaar werd een actieve conjunctuurpolitiek geïntroduceerd die spoedig tastbare resultaten opleverde: op korte tijd werd een economische expansie in het leven geroepen die de werkloosheid tot honderdduizend eenheden terugbracht en die het vertrouwen van zakenwereld en publieke opinie deed terugkeren. Echte structuurhervormingen bleven zowel op economisch als op politiek vlak achterwege.
Zie voor meer informatie: B. COOLS. Op zoek naar het verloren Plan. Van het ‘Plan de Man” tot de naoorlogse economische planning [zie thema “Beschikbare publicaties”). Over het planisme van Hendrik de Man vond op 28 november 2005 een colloquium plaats in het CC Berchem. De acta hiervan zijn gepubliceerd in Bulletin nr. 32 van de Vereniging.
Hendrik de Man 